Yazan: Büşra Arkan
LegalTech Çalışma Grubu
Blokzincir ya da orijinal adıyla blockchain teknolojisi; geleceğe büyük oranda şekil verebilecek, birçok kavramı yeniden tanımlamamıza sebep olacak teknolojilerin arasında sayılmasına rağmen birçoğumuz bu teknoloji hakkında çok fazla bir bilgiye sahip değiliz. Bunun başlıca nedenlerini; blokzincir teknolojisini anlamanın biraz zor olması ve basite indirgeyerek bu konuyu anlatan çok fazla kaynağın bulunmuyor olması olarak sıralayabiliriz. Biz de bu eksiklikten yola çıkarak LEGAL-TECH çalışma grubumuzun yaptığı blockchain çalışmasını sizler için basitleştirerek anlatmaya çalıştık. Blok zincir teknolojisinin genel olarak en iyi uygulamalarından birisi Bitcoin olduğu için ve bu konu genel olarak Bitcoin üzerinden konuşulduğu için blok zincir hakkında vereceğim örneklerin birçoğunu Bitcoin örnekleri üzerinden verdim. Bu yüzden Bitcoin ve Blok Zincirin aynı şey olmadığı uyarısını yazımın başında yapmak istiyorum. Ayrıca bir başlık altında Blok Zincir ve Bitcoin arasındaki farklara da değindim. Son olarak bu konuyu daha iyi anlamanız için yazıya eklemiş olduğum videoları izlemenizi tavsiye ederim. Sizler için Türkçe ve İngilizce kaynaklar arasından en açıklayıcı olanları seçmeye özen gösterdim. Bu yazıyı okuduktan sonra devrim niteliğindeki bu teknolojiyi çok daha iyi anlayabilmeniz dileğiyle. Hepinize iyi okumalar :)
Blokzincir nedir?
Blok zinciri ya da orijinal adıyla blockchain, kriptografi(Şifre bilimi) kullanılarak bağlanan ve güvenli hale getirilen, bloklar adı verilen, sürekli büyüyen bir kayıt listesidir. Basit bir tabirle blok zincir bloklardan oluşan bir zincirden ibarettir. Günümüzde blok zincir teknolojisi her ne kadar kripto paralarla özdeştirilse de bu bloklar herhangi bir bilgiyi veya mesajı barındırabilir. Kullanım alanı olarak ortak maddelerde hem fikir olunması gereken tarafların olduğu her durumda blok zincir kullanılabilir.
Peki Günümüzde Kullanılan Diğer Sistemlerden Farkı Nedir?
Günümüzde birçok işlemi yaparken merkeziyete sahip yapıları kullanılırız. Bunlara örnek olarak bankaları, noterleri, Twitter’ı, Intagram’ı verebiliriz. Bu gibi yerlerde merkezi bir otoritenin olması tek bir merkeze körü körüne güvenmemizi zorunlu kılar. Ayrıca sistemin merkezinde oluşan bir güvenlik sorunu bütün sistemi olumsuz yönde etkileyebilir. Blok zincir teknolojisi ise bir merkez olmadan birçok işlem yapmamızı sağlayabilecek bir teknoloji. Blok zinciri devrim niteliğinde bir teknoloji olarak tanımlamamızın en önemli sebebi de bu merkezi yapıya ihtiyacı azaltma veya kaldırma potansiyelinin olmasıdır.
Blockchain ile Bitcoin’in Arasındaki Fark Nedir?
Bitcoin ve blokchain birbiriyle genellikle karıştırılır. Bunun en büyük nedenlerinden birisi aslında blok zincir teknolojisine atılan ilk adımın bitcoin üzerinden atılması ve genel olarak Blockchain’i Bitcoin üzerinden örneklendirip konuşuyor olmamız . Çünkü günümüzde Bitcoin hala Blockzincir’in en iyi uygulayıcısı konumunda. Arasındaki farkı biraz açmak gerekirse; Blockchain bilgiyi (veri blokları) kaydetmek için kullanılan belirli bir teknoloji. Bitcoin ise blockchain teknolojisini kullanarak var olan bir para birimi. Bunu şu şekilde örnekleyebiliriz. İnternet üzerinde birçok işlemi yapabileceğiniz bir teknoloji. Google ise internet dünyasında en çok kullanılan arama motoru. İnternet üzerinden yaptığımız birçok işlemi Google’ı kullanarak yaptığımız için internet hakkında çok fazla bilgi sahibi değilsek Google ve interneti birbiriyle özdeştirebiliriz. Ama baktığımızda Google çok başka bir şey internet çok başka bir şey. Evet şu ana kadar genel olarak blockchain teknolojisini kripto paralar ve hatta spesifik olarak bitcoin üzerinden tanısak da ortak fikir birliğine varmamız gereken her bir konuda blockchain teknolojisini kullanabiliriz. Kripto para haricinde kullanılabilecek birkaç örnek vererek bu durumu daha iyi somutlaştıralım:
1)Sözleşmeler
Bu sözleşmeler sadece ticari olmak zorunda değil. İki bilgisayarın birbiriyle yaptığı sözleşmeler veya bizim uygulamalarla yaptığımız sözleşmeler örnek olarak bu kapsama girebilir.
2)Veri-bilgi depolama
Bir merkez ile yönetilen sistemlerin güvenlik önlemlerine güvenmeye gerek kalmadan blok chain üzerinden verilerimizi depolayabiliriz.
3)Seçimler
Şu an uygulamasıyla karşılaşmamış olsak da seçimlerde haksız müdahalelerin yaşanmaması için blockchain teknolojisiyle seçimler daha güvenilir bir şekilde yapılabilir.
4)Tedarik Zinciri
Blockchain’in herkese açık olması ve veri koruma konusunda güvenilir olması sebebiyle blockchain tedarik zincirinde kullanılabilir.
Temel olarak blockchain teknolojisini anladığımızı düşünerek şimdi biraz da bu teknolojinin nasıl ortaya çıktığına ve nasıl çalıştığına bakalım:
Satoshi Nakamoto
Satoshi Nakamoto bitcoinin yaratıcısı olarak bilinen kişi veya kişilerin kullandığı isim. Nakamoto’nun gerçekte kim veya kimler olduğu bilinmemektedir. Bitcoin deyince kafanızda madem blockchain ve bitcoin aynı şey değil o zaman neden Bitcoinin yaratıcısından bahsediyoruz gibi bir soru gelebilir. Haklısınız da!☺ Hatırlarsanız blok zincir blokların birbirlerine kriptografi ile bağlanmasıyla oluşan zincirlerden ibaretti. Bundan dolayı bizim Blok Zinciri başlatabilmemiz için bir başlangıç bloğuna ihtiyacımız var. Bu başlangıç bloğu ise bitcoin hakkında yapılan bir işlemle oluşmaya başlıyor. Yani basit bir tabirle bitcoin, blockchain teknolojisinin ilk somut çıktısı diyebiliriz.
Nakamoto yayınladığı makaleyle bitcoini hayata geçirirken özellikle kripto paraların önündeki Çifte Harcama Problemine ve Bizanslı General Problemine çözüm buluyor. Böylece blokzincirin de önündeki en büyük problemlere çözüm buluyor. Şimdi bu problemlerden ve bulunan çözüm yöntemlerinden bahsedelim.
1. Problem: Çifte harcama problemi(double spending)
Çift harcama , aynı tek dijital jetonun birden fazla harcanabileceği dijital nakit düzenindeki potansiyel bir kusurdur. Fiziksel paranın aksine, dijital bir jeton, kopyalanabilen veya tahrif edilebilen dijital bir dosyadan oluşur. Sahte parada olduğu gibi, bu tür çift harcama durumunda olmayan para kullanılmış olur. Bu, diğer para birimlerine veya mallara göre para biriminin değerini düşürür ve kullanıcı güveninin yanı sıra para biriminin dolaşımını ve tutulmasını azaltır. Merkezi sistemlerde devlet veya buna benzer otoriteler parayı denetleyebileceği için bu durumun önüne de geçilebilir. Ancak merkezi bir yönetime sahip olmayan kripto paralar için bu durum büyük bir problem teşkil eder. Satashi Nakamoto bu problemi kriptografi kullanarak çözmeyi başarmıştır.
Kriptografi=Şifre bilimi
Kriptografi kısaca güvensiz ortamda güvenli bir şekilde iletişim tekniklerini araştıran bir bilim dalıdır. Kriptografi ya da şifreleme, okunabilir durumdaki bir verinin içerdiği bilginin istenmeyen taraflarca anlaşılamayacak bir hale dönüştürülmesinde kullanılan yöntemlerin tümüdür.
Peki kriptografik imza nedir?
Kısaca tanımlamak gerekirse kriptografik imza yaptığınız her işlemin size ait olduğunu gösteren 256 basamaklı 0 ve 1’lerden oluşan bir elektronik imzadır.
Blockzincirde herkesin bir veya birkaç adet cüzdanı bulunur. Bu her bir cüzdan sahibinin iki çeşit imzası bulunur. Birisi gizli imza diğeri ise açık imzadır. Gizli imzanın ne olduğunu sadece sahibi biliyor. Gizli imzayı kaybetmeyi kartınızın pin kodunu kaptırmak ya da evinizdeki kasanın anahtarını kaptırmakla eş değer görebilirsiniz. Açık imza ise kriptografik imzanızın doğruluğunu belgeleyen ikinci imzadır. Açık imzayı test etmek için ise bir matematiksel işlem yapılıyor. Yapılan bu matematiksel işlemin sonucuna göre bu imzanın doğruluğu anlaşılıyor. Açık imza ile yapılan bu matematiksel işlem sadece saniyeler sürüyor. Kriptografik imzanız da işte bu şekilde korunmuş oluyor.
Kriptografik imza ne kadar güvenli?
Pin kodunuzun kırılması için 10.000 adet kombinasyonun denenmesi yeterli. Bu da yeterli bir bilgisayar programlarıyla denenebilecek bir sayı aslında. Kriptografik imzayı kırmak için ise 2 üzeri 256 tane işlem yapmanız gerekiyor. Eğer bu sayıyı kafanızda canlandıramıyorsanız bu sayının büyüklüğünü biraz somutlaştıralım:
Eğer saniyede 4 milyar işlem yapabilen 4 milyar bilgisayarımız olsaydı, bu 4 milyar bilgisayarı bir araya getirip bir bilgisayar yaratabilseydik, sonra dünyada yaşayan 4 milyar insanın her birine bu bilgisayardan 4 milyar tane verseydik, sonra bu insanların her birini 4 milyar ayrı gezegene gönderilen bilgisayarlarının her biriyle birlikte kopyalasaydınız sonra bu 4 milyar gezegeni barındıran hayali galaksiden 4 milyar adet yapsaydınız bu bilgisayar ordusuyla 4 milyar galaksideki her bir bilgisayar 507 milyar yıl boyunca durmaksızın sadece şifreyi kırmak için uğraşsaydı şifreyi kırma ihtimalleri 4 milyarda 1 olurdu.
Blokzincir nasıl çalışır?
Blokzincirde kişiden kişilere aktarılan bilgiler bloklara yüklenir. Bu işlemler herkese açık bir şekilde yapılabilir. İsteyen bilgisayar başkasının işlemini kendi bloğuna kaydedebilir. İşlem bilgileri şifreli olduğu için gönderilen veriyi sadece alıcı alabilir.
Hesap Defteri
Blockzincir teknolojisini bir veresiye defteri gibi düşünelim. Eskiden yaygın olan bakkal kültüründe her bir bakkalın bir veresiye defteri olurdu. Aynı zamanda aileler de alışveriş durumlarını takip edebilmek için kendileri bir defter tutardı. Her iki taraf da birbirlerinin hesaplarında değişiklik yapmaması adına işlemlerini kayıt altına alırlardı. Veresiye defterinde adı geçen herkesin bu veresiye defterini tuttuğunu düşünün. Böylece merkezi sistemlerdeki gibi bakkal tek başına o defteri tutmadığı için o defter tahrif olsa veya taraflardan birisi kötü niyetli bir şekilde verileri değiştirse bile birçok kişi bu defteri tuttuğu için veresiye defterindeki veriler kolay kolay çarpıtılamayacaktır. Dağınık yapı olarak adlandırdığımız bu özelliği de basit bir şekilde böyle düşünebiliriz.
Hesap Defterini Tutan Kim?
Eğer tek bir merkezde toplasaydık bankaların veya veri tabanlarının karşılaştığı sorunlarla karşılaşırdık. Bu yüzden isteyen herkes kendi hesap defterin tutabilir. Ayrıca başkasının hesap defterindeki işlemleri de kendi hesap defterimize kaydedebiliriz. Bu kaydetme işlemini de defter herkese açık olduğu için başkalarının hesap defterindeki bilgileri kaydetmemiz çok daha kolay olacaktır.
Peki deftere nasıl girdi gireceğiz?
Öncelikle hesap defterini tutan kişiler bilgilerin peşinde koşmuyor. Hesap defterlerine kayıt girildiği zaman tüm zincirdeki bilgisayarlara ilan ediliyor. Hesap defterini tutan bilgisayarlar duydukları işlemleri kendi defterine kaydediyor.
(Distributed ledger)-Dağıtılmış defter
Dağıtık defter teknolojisi (Distributed Ledger Technologie - DLTs) temelde, fikir birliği prensibine göre işleyen bir yöntemdir. Böylece, katılımcıların herhangi bir merkezi otorite olmadan paylaştıkları bilgiler ve onların geçerliliği üzerinde ortak kanıya vardıkları çok taraflı bir sistem ortaya çıkar.
Dağıtık defter teknolojisi güvensiz ve kötü emelli olabilecek taraflara karşı, merkezi bir otorite ya da herhangi bir operatör olmadan çok taraflı zeminde çalışan bir tür şemsiye terimi olarak tanımlanır. Peki deftere girilen işlemlerin aynı olduğunu nereden bileceğiz? A kişisinden B kişisine para aktarıldığına tüm dünyanın hem fikir olmasını nasıl sağlarız? Nakamoto’nun ikinci çözdüğü problem de bu. Bizanslı General Problemi!
2.Problem:Bizanslı General Problemi
Ordunun farklı kısımlarını yöneten generaller bir şehri kuşatmış olsun. Generallerin ya şehre saldırma ya da kuşatma kararı almaları gerekiyor. Ama generaller aynı odada değiller. Birbirleriyle tartışamıyorlar ancak kendi kararlarını yayabiliyorlar. Herkes için ortak bir kararın alınması gerekiyor. Yoksa yarım yamalak bir saldırı kararı alınabilir. Ayıca bazı generaller hain. 9 tane general olsun. 4’ü saldırma 4’ü çekilme kararı veren generallere, hain general; saldırma oyu verenlere saldırma oyu, çekilme oyu verenlere çekilme oyu verdiğini söyleyebilir.
Bizanslı Hatasına Toleranslı Sistemb(Byzantine Fault Tolerant System)
Bizanslı General Problemini çözen sistemlere denir. Bu problemler daha önceden çözülmüştür. Nakamoto burada bir ilki başardı diyemeyiz. Daha çok bu çözüm yolunu Blok zincir teknolojisi için kullanarak blok zincir teknolojideki büyük bir problemi çözmüş oldu. Kripto paraların bu sorunu çözme biçimi hashcash protokolüne ve işlem kanıtı sistemine dayanıyor. Şimdi de biraz daha derine inelim.
İşlem Kayıt Sistemi
Buradaki amacımız hesap defteri tutan herkesin aynı amaca sahip olması. Bunun için defterlerin gerçeği yansıtma kalitesini ayırt etmemiz ve gerçeği en iyi yansıtan defteri asıl olan olarak kabul etmemiz gerekiyor. Bunun için insanlara güvenmektense matematik gibi daha objektif bir şeye güveniyoruz. Bunun için ise bize verilen matematiksel işlemleri çözmemiz gerekiyor.
İşlem kayıt sisteminde ne yapacağız?
Bunun için eklenmek istenen yeni bloğa 256 basamaklı bir fonksiyon çözdüreceğiz. Bu işlemi zorlu matematiksel işlem diye de ifade edebiliriz. Bu fonksiyonun adı ise SHA-256 fonksiyonu veya kısaca SHA2.
SHA256 fonksiyonu nedir?
Bu fonksiyon kriptografik bir algoritma. Kısaca yaptığı şey ise bir taraftan verdiği mesajı diğer taraftan şifreli olarak çıkarmak. Sha 256 fonksiyonundan geçen bu mesaj son derece güçlü bir şekilde şifrelenmektedir.
Sha 256 testi. Bilgisayarlara verdiğimiz zorlu matematiksel işlemi:
Dinlediğin veya duyduğun işlemlerden oluşturduğun blok belli bir büyüklüğe ulaşınca, SHA 256 fonksiyonunu uygulayarak, 256 basamaklı bir şifre yaratacaksın. Ancak bu şifrenin ilk 30 basamağının sadece sıfırlardan oluşması gerekiyor. Bu kuralı sağlayan bir şifre yaratmak için, kendi hesap defterinden ürettiğin bloğun sonuna belli bir sayı eklemen gerekiyor.
Bu sayıyı bul!
Her yeni blok ekleneceği zaman bu sayıyı ilk ekleyen kişinin bloğu yeni blok sayılacak ve blok zincire eklenecek. Zorluk seviyesini her para birimi kendisi belirleyebilir. Örneğin 30 sayısını 10’a çektiğimiz zaman işlem kolaylaşıyor. 50’ye çıkardığımız zaman işlemi çözmek zorlaşıyor. Bu da her para biriminin oluşturduğu sisteme veya hedeflediği işlem hızına göre farklılık gösterebiliyor.
Blokchain Aldatılamaz veya Hacklenemez mi?
Blokzincire eklenen her zincirde kabaca 3 şey var:
Hesap ve transfer işlemleri
Bloğun eklenmesini mümkün kılan şifre(Matematiksel işlemin sonucu)
Bir önceki bloğun SHA-256 çıktısı
Bu bilgiler her bir blokta olduğu için bir bloğu manipüle etseniz bile diğer bloklar bu durumun farkına varacaktır. Bunun için sistemdeki tüm blokların %51’ini hacklemeniz gerekiyor ve diğer blokların da bu durumu anlamaması gerekiyor. Bu durum ise özelikle bitcoin gibi birçok bloktan oluşan bir kripto para için bir hayli zor hatta şu an için imkansız bir durum.
SHA-256 Fonksiyonunun Güvenli Olduğundan Emin Miyiz?
Öncelikle bizim kullandığımız birçok dijital sistem bu fonksiyon tarafından korunuyor. Örneğin: Bankacılık, internet ve dijital işlem evreninin neredeyse tamamını SHA-256 koruyor. SHA-256 kırılırsa sadece etkilenecek olan blok zincir değil. Dijital sistem de derinden bir yara alır. Yani SHA-256’yı kırmak için verilen olasılıklara rağmen hala şüpheyle yaklaşıyorsanız diğer dijital sistemlerin güvenliğinden de çok büyük bir oranda şüphe etmeniz gerekecek.
Kripto Para Madenciliği nedir?
Örneğin 30 adet sıfırlı şifreyi bulabilmek için yaklaşık olarak 1 milyar kombinasyonu denenmesi gerekir. Bu işlemin sonucunu bulabilmek için ise rastgele kaba kuvvet kullanmak gerekiyor. Bu yüzden de çok ciddi bir bilgisayar gücü ve elektrik harcanması gerekiyor. Bundan dolayı tek bir sayıyı bloğa ekleyebilmek için gereken sayıyı bulabilmek yani onun madenciliğini yapabilmek gerekir.
Madencilik Analojisi: Sayısal loto
Aslında bakarsanız bloğu blok zincire eklemek için bulmanız gerek sayı, sayısal lotodaki istenilen sayıyı bulmak gibi. Biz bu sayıyı da deneme yanılma yoluyla buluyoruz. Akıl veya zekayla değil. Salt şans ve bilgisayar gücü üzerine kurulu. Kripto para madenciliği yapılan yerlerden birisi. Bu madenciliği yapmak için bu şekilde devasa bilgisayarlara ihtiyacımız oluyor.
Peki veri madenciliğinin teşviği ne?
Örneğin Bitcoin madenciliğini yapan kişi bloktan belli bir para alıyor. Bu işlemi yapan madenci bloğun başına şu şekilde bir mesaj yazabiliyor:
"Bu blok, şifreyi çözen madenciye 12.5 bitcoin verdi."
Madencilere verilen bu para madencilerin bu zorlu işle uğraşması için büyük bir teşvik sağlıyor.
Son olarak dört bölümden oluşan faydalı bir serinin ilk videosunu paylaşmak isterim.
Elimizden geldiğince basite indirgeyerek sizlerle blockchain teknolojisinin temellerini paylaşmaya çalıştık. Umarız faydalı olabilmiştir!
Benzer yazılarımızdan anında haberdar olmak için İkonion Blog'a abone olmayı unutmayın!