Bu blog yazısı Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru sürecinde önemli hususların bilgilendirilmesi için hazırlanmıştır. Blog yazısında, Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru Sisteminin Desteklenmesi Ortak Projesi için hazırlanan bilgi broşüründen yararlanılmıştır. Faydalı olması dileklerimle…
Yazar: Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğrencisi Zeynep YERLİ
1)ANAYASA MAHKEMESİ BİREYSEL BAŞVURU NEDİR?
Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru 12 Eylül 2010 tarihli Anayasa Değişikliği Referandumuyla Anayasa’nın 148. maddesinde yapılan değişiklik sonucu kabul edilmiş ve 23 Eylül 2012 tarihinde yürürlüğe girmiştir.
Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru, herhangi bir kamu kuruluşunun (bakanlıklar, güvenlik güçleri, mahkemeler, savcılıklar, belediyeler vb.) eylem, işlem ya da ihmali nedeniyle kişilerin, Anayasa'nın ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin ortak koruma alanında olan temel hak ve özgürlükleri ihlal edildiği iddiası ile başvurabilecekleri bir hak arama yoludur.[1]
Bireysel başvuru yapabilmek için diğer tüm idari ve hukuki hak arama yollarını tüketme zorunluluğu vardır (yargı yolu vb.). Bu mercilerden alınan kararlar hak iddiasını karşılamıyorsa Anayasa Mahkemesine başvurulabilir. Bu nedenle bireysel başvuru ikincil bir hak arama yoludur.
2)BİREYSEL BAŞVURU KAPSAMINDA HANGİ TEMEL HAK VE ÖZGÜRLÜKLER KORUNUR?
Bireysel başvuru, Anayasa'da ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi kapsamında güvence altına alınan hakları içerir. Bu haklar;
→Yaşama hakkı
→ Din ve vicdan hürriyeti
→İşkence ve kötü muamele yasağı
→Düşünceyi açıklama ve yayma hürriyeti
→Zorla çalıştırma yasağı
→Kişi hürriyeti ve güvenliği hakkı
→Mülkiyet hakkı
→Adil yargılanma hakkı
→Seçme ve seçilme hakkı
→Suç ve cezaların kanuniliği
→Özel hayata ve aile hayatına saygı hakkı
→Eğitim ve öğrenim hakkı
→Eşitlik hakkı
→Konut dokunulmazlığı ve haberleşeme hürriyeti
→Toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkı bu kapsama girmektedir.
Fakat inkılap kanunları gibi Anayasa'nın yargı denetimi dışında bıraktığı konular hakkında bireysel başvuru kapsamına girmez.
3)BİREYSEL BAŞVURU NASIL VE NEREYE YAPILIR?
Bireysel başvuru, 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun ve Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü'nde gösterilen kurallara uygun şekilde, resmî dilde ve Anayasa Mahkemesi internet sitesi olan www.anayasa.gov.tr adresi üzerinden temin edilen başvuru formu kullanılarak yapılır.
Ayrıca başvuru doğrudan Mahkemeye yapılabileceği gibi diğer mahkemeler aracılığıyla da yapılabilir. Başvurucu cezaevindeyse cezaevi yönetimi aracılığıyla veya yurtdışındaysa konsolosluklar aracılığıyla da yapabilir.
Başvuru formunda aşağıdaki bilgiler yer alır:
1. GENEL BİLGİLER
2-3. BAŞVURUCU-TEMSİLCİ BİLGİLERİ: Başvurucu ve varsa temsilcisinin kimlik ve iletişim bilgileri doldurulur.
4. AÇIKLAMALAR: Başvuruya konu olan ihlal(ler) ve daha önce yapılmış adli/ idari işlemler tarih sırasıyla (Bölüm A), ihlalin öğrenme tarihi (Bölüm B), haklardan hangisinin hangi nedenle ihlal edildiği (Bölüm C) kısa bir şekilde anlatılır.
5. DİĞER BİLGİLER: Mazeret, adli yardım veya tedbir talepleri varsa bu bölümün ilgili kısımları doldurulur.
6. SONUÇ TALEPLERİ: Mahkemeden neden ve nasıl bir karar beklendiği özlü bir biçimde anlatılır.
7. BEYAN ve İMZA
BİREYSEL BAŞVURU FORMUNA EKLENMESİ GEREKEN BELGELER NELERDİR?
Bireysel Başvurular, Anayasa Mahkemesinin internet sitesinde yayımlanan başvuru formunu doldurularak ve istenen belgeler eklenerek yapılmak zorundadır. Başvuru formunda eksiklikler bulunması halinde başvurucuya eksikliklerin tamamlanması için onbeş gün süre verilir. Bu sürede eksikliklerin tamamlanmaması halinde başvuru idari yönden reddedilir. Bu karara tebliğ tarihinden itibaren yedi gün içinde Komisyona itiraz edilebilir. İtiraz üzerine verilen kararlar kesindir. Başvuru formuna eklenmesi gereken belgeler:[2]
→Yetki veya vekâletname belgeleri (avukat veya temsilci varsa)
→Harcın ödendiğine dair belge
→Geçerli kimlik belgesi sureti
→Başvuru zamanında yapılmadıysa mazeret belgesi
→Nihai karar ya da işlemi öğrenme tarihini gösteren belge
→Tazminat talep ediliyorsa ona ilişkin belgeler
→Adli yardım talep ediliyorsa ona ilişkin belgeler
→Tedbir talep ediliyorsa ona ilişkin belgeler
BİREYSEL BAŞVURU İÇİN ÜCRET ÖDEMESİ VE ADLİ YARDIM TALEBİ
Bireysel başvuruda bulunurken her yıl için belirlenen harç miktarının ödenmesi gerekir. 2024 yılı için harç miktarı 3.518,70 TL’dir.
Harç ödenmesi zorunludur ancak bireysel başvuruda bulunan kişinin belirlenmiş olan harcı ödeyecek maddi durumu yok ise, Muhtarlıktan veya Sosyal Güvenlik Kurumundan fakirlik belgesi alarak ya da maddi durumun yetersiz olduğunu gösteren diğer belgeleri sunarak adli yardım isteğinde bulunabilir. Başvurucunun adli yardıma uygun olup olmadığına Anayasa Mahkemesi yapacağı inceleme sonucunda karar verir.
Yabancı uyruklu kişiler de adli yardım talebinde bulunabilir. Bireysel başvuruda bulunabilmek için mali durumu yetersiz yabancı uyruklu kişiler baroların yardım bürolarına başvurabilir. Türk vatandaşlarının aksine yabancı uyruklu kişilerin adli yardım talebinde fakirlik belgesi gerekli değildir.
BİREYSEL BAŞVURU SÜRECİNDE AVUKAT
Bireysel başvuruda bulunurken veya inceleme aşamasında başvurucu isterse avukat tutabilir. Avukat veya kanuni temsilci aracılığıyla başvuru yapılıyorsa, yetki belgesi veya vekaletname sunulması zorunludur. Bireysel başvuruda bulunan kişi avukat tutacak maddi durumu yoksa gerekli belgeleri(Muhtarlıktan veya Sosyal Güvenlik Kurumundan alınacak fakirlik belgesi gibi) sağlamak koşuluyla barolardan adli yardım talebinde bulunabilir. Başvurucunun talebi incelendikten sonra eğer uygun görülürse avukat atanabilir.[3]
HANGİ DURUMLARDA BİREYSEL BAŞVURU KABUL EDİLMEZ?
Bireysel başvuru Komisyonlarca incelendikten sonra eğer başvuru, temel hak ve özgürlüklerin ihlali açısından önem taşımıyorsa ya da başvurucu önemli bir zarara uğramadıysa ve başvuru açık ve net dayanaklarla desteklenmiyorsa bu başvurular için kabul edilemezlik kararı verilebilir.
Eğer bir başvuru hakkında kabul edilemezlik kararı verildiyse, aynı konuda tekrar başvuru yapılamaz, çünkü kabul edilemezlik kararı kesindir.
HUKUKİ SÜREÇ DEVAM EDERKEN BİREYSEL BAŞVURU YAPILABİLİR Mİ?
Olağan hukuk süreci devam ederken bireysel başvuru kural olarak yapılamaz. Fakat tutukluluk ve tedbir durumları istisnaidir. Kişinin olağan hukuk sürecinde devam eden bir mağduriyeti varsa (örneğin uzun süreli tutukluluk, makul sürede yargılanma hakkı) ve başvurduğu mahkemelerce tutukluluğunun kaldırılması reddedilmiş ise tutukluluğun kaldırılması için bireysel başvuru yapılabilir.
Tedbir durumunda ise, davası devam eden kişinin sınır dışı edilme/kendi ülkesine iade edilme gibi durumlarda gideceği ülkenin hukukundan ya da fiili durumdan dolayı kişinin kötü muamele göreceği veya ölüm cezasına maruz kalabileceği tespit edilirse, kişinin mağduriyetini engelleyebilmek ve sınır dışı edilmesini durdurabilmek için tedbir kararı verilebilir.[4]
BİREYSEL BAŞVURUDA GİZLİLİK
Başvurucu, bireysel başvuruda bulunurken belgelerinde kimliğini gizli tutamaz. Ancak gerekçesini belirtmek kaydıyla bireysel başvurusu kabul edildikten sonra kamuya açık belgelerde kimliğinin gizli tutulmasını talep edebilir.
BİREYSEL BAŞVURUDA HAKLARIN KÖTÜYE KULLANILMASI
İstismar edici, yanıltıcı veya benzeri nitelikteki davranışlarda bulunulması halinde başvurucunun bireysel başvuru hakkını kötüye kullandığı kabul edilir. Ve başvurusu reddedilir. Buna ek olarak yargılama giderleri ve disiplin para cezası verilebilir. Para cezası kararı kesin nitelik taşır ve başvurucunun itiraz hakkı yoktur.
İNCELEME SÜRESİ
Bireysel başvurunun incelenme süresini kısıtlayan bir düzenleme yoktur. İncelenme süresi, Anayasa Mahkemesinin iş yükü, başvuru hakkındaki incelemenin niteliği ve kapsamı ile başvurunun öncelik durumuna göre iki ay ila üç yıl arasında değişebilir.
Bireysel başvurudan vazgeçilmesi halinde Anayasa Mahkemesi, Anayasa’nın uygulanması, yorumlanması veya temel hakların kapsamının ve sınırlarının belirlenmesi ya da insan haklarına saygının gerekli görüldüğü hallerde dosyanın düşmesini reddedebilir veya başvuruyu incelemeye devam edebilir. Başvurucu vazgeçtiği takdirde yargılama giderlerinden sorumlu tutulur.[5]
SELÇUK ÜNİVERSİTESİ HUKUK FAKÜLTESİ 3. SINIF ÖĞRENCİSİ
ZEYNEP YERLİ
İkonion Editör Ekibi İyi Okumalar Diler!
BLOG YAZISINDAKİ TÜM ATIFLAR AVRUPA BİRLİĞİ, TÜRKİYE CUMHURİYETİ VE AVRUPA KONSEYİ TARAFINDAN BİRLİKTE FİNANSE EDİLEN VE AVRUPA KONSEYİ TARAFINDAN YÜRÜTÜLEN ANAYASA MAHKEMESİ BİREYSEL BAŞVURU SİSTEMİNİN DESTEKLENMESİ ORTAK PROJESİ KAPSAMINDA HAZIRLANAN BROŞÜRDEN ALINMIŞTIR.
[1]* ANAYASA MAHKEMESİ BİREYSEL BAŞVURU SİSTEMİNİN DESTEKLENMESİ ORTAK PROJESİ broşürü syf 4
[2]* A.g.e broşürü syf 6
[3]* A.g.e broşürü syf 8
[4]* A.g.e broşürü syf 9
[5]* A.g.e broşürü syf 10
Comentarios