Yazar: Av. Hasan KÜÇÜKKORAŞ
1-) ARAÇ DEĞER KAYBI NEDİR?
Kazaya karışan araçların, kazadan önceki piyasa değeri ile kazadan sonraki piyasa değeri arasındaki değer farklılıkları sebebiyle fiyat düşüşünü niteleyen bir kavramdır. Aracın TRAMER (Trafik Sigortaları Bilgi Merkezi) kayıtlarında yer alacak kaza nedeniyle piyasa değerinin düşmesi sonucu Araç Değer Kaybı oluşmaktadır.
2-) KAZALI ARACIMA ORİJİNAL PARÇA TAKTIRDIM. ARAÇ DEĞER KAYBI OLUŞTU MU?
Yargıtay’ın da birçok kararında belirttiği üzere; her ne kadar aracınıza orijinal parça takılmışsa da aracınızın TRAMER kaydının bulunması, piyasa değerini düşürmüş olup araç değer kaybı oluşmuştur.
3-) ARAÇ DEĞER KAYBININ BELİRLENMESİNDE DİKKATE ALINMASI GEREKEN ÖLÇÜTLER NELERDİR?
Her olayın özelliklerine göre değişebilirse de aracın markası, özellikleri, model yılı, kullanım amacı, kullanım süresi, yıpranma payı, aracın gördüğü hasarın ağırlığı, hasara uğrayan bölgenin araç için önemi, hasarın giderilmesinde kullanılan parçaların niteliği, değer kaybında göz önüne alınan aracın olay tarihindeki 2. el rayiç değeri ile kazadan sonra onarılmış haldeki 2. el rayiç değeri arasındaki farklar değer kaybının belirlenmesinde ölçütlerdir. Değer kaybının tahmini bedelinin belirlenebilmesi açısından TOBB’nin internet sitesinde yer alan bilirkişi raporunda bulunan Excel uzantılı tablo yol gösterici niteliktedir.
4-) ARAÇ DEĞER KAYBININ HUKUKİ MAHİYETİ NEDİR?
Kanunlarımızda her ne kadar “değer kaybı” başlıklı bir madde bulunmasa da Türk Borçlar Kanunu'nun 49. maddesinde düzenlenen “haksız fiil” kavramı ile ilişkilendirebiliriz. Söz konusu madde şu şekilde düzenlenmiştir: “Kusurlu ve hukuka aykırı bir fiille başkasına zarar veren, bu zararı gidermekle yükümlüdür.”
Zarar görenin durumunun, haksız fiilden önceki duruma getirilmesi ve maddi kaybının tam olarak giderilmesi esastır. Haksız fiille zarar veren işletenin, verdiği zararı eksiksiz olarak gidermesi gerekir. Yasa gereği yapılması zorunlu olan sigorta poliçesi ile işletenin sorumluluğunu üstlenen sigortacının da meydana gelen zararı TBK 49 ve TTK 1459 maddeleri gereği tam olarak gidermesi gerekir.
5-) ARAÇ DEĞER KAYBI TALEPLERİNDE KUSURUN ÖNEMİ VAR MIDIR?
Hukuken haksız fiil olarak değerlendirilen değer kaybı, kusurun varlığına dayanmaktadır. Değer kaybına sebep olan sürücü olaydaki kusuruna göre oluşan zararın tazmininde sorumludur.
6-) SİGORTA ŞİRKETLERİ ARASINDA KUSUR DAĞILIMI ORANLARI UYGULAMASI NASILDIR?
Kusur dağılımı oranları sigorta şirketleri arasında tarafların haklılık durumlarına göre %0, %50 ve %100 oranları şeklinde uygulanmaktadır.
7-) HESAPLANAN KUSUR ORANLARINA İTİRAZ EDEBİLİR MİYİM?
Evet itiraz edilebilir. Gerek tahkim gerekse adli yargı sürecinde tarafların kusura ilişkin itirazlarının bulunması halinde, dosya kusur incelemesi bakımından bilirkişiye tevdi olunmaktadır. Zira bilindiği üzere trafik poliçelerinde tazminat, kusur oranına göre hesaplanmaktadır.
8-) ARACIM HURDAYA ÇIKTI, DEĞER KAYBI İSTEYEBİLİR MİYİM?
Hayır değer kaybı olarak istenemez. Zira hurdaya çıkan aracın 2. el piyasası gibi bir durum söz konusu olmayacaktır.
9-) ARACIM HURDAYA ÇIKTIĞINDA DEĞER KAYBI İSTEYEMEDİĞİM TAKDİRDE ZARARIM NASIL GİDERİLECEKTİR?
Hurdaya çıkan araçlarla ilgili olarak Kasko sigortacısı şirket, aracın o günkü rayiç değerini tazminat olarak mağdura öder. Kara Araçları Kasko Sigortası Genel Şartları 3.3.2.2. maddesi uyarınca; aracın ilgili mevzuat doğrultusunda hurdaya ayrıldığına dair hurda tescil belgesinin ve “trafikten çekilmiştir” ibareli idare kaşeli tescil belgesinin sigortacıya ibrazı gerekir. Aksi halde sigortacı tarafından tazminat ödemesi yapılmaz.
10-) HAKSIZ FİİL NİTELİĞİNDE OLAN TRAFİK KAZALARINDA TAZMİNAT BORCU NE ZAMAN MUACCEL OLUR?
Haksız fiillerde borcun oluştuğu tarih kaza olayının vukuu bulduğu tarihtir. Ayrıca kaza gerçekleştiği anda tazminat borcu muaccel olmuştur. Herhangi bir ihtarı gerektirmez.
11-) HAKSIZ FİİLDEN KAYNAKLANAN TAZMİNAT BORCUNDA FAİZ İSTEYEBİLİR MİYİM?
Evet, istenebilir. Başvuru veya dava yoluyla başvuru halinde haksız fiilin gerçekleştiği tarihten itibaren faiz istenebilir.
12-) SİGORTA EKSPERLERİ ATANMA USULLERİ NELERDİR?
Sigorta Eksperleri Atama Yönetmeliği kapsamında Sigorta eksperi, sigortacı, sigortalı veya sigorta ettiren ya da sigorta sözleşmesinden menfaat sağlayan kişiler tarafından atanabilir. Önceki tarihlerde Müsteşarlık eksper atamasının güvenli ve bizatihi ilgili kişi tarafından yapılmasını sağlamak için gerekli tedbirleri alırken 25.03.2020 tarihi itibariyle Bakanlıkça bu işlemler yapılmaktadır.
13-) DAVA AÇMADAN VEYA TAHKİME BAŞVURMADAN ÖNCE SİGORTA ŞİRKETİNE BAŞVURMA ZORUNLULUĞU VAR MIDIR?
Karayolları Trafik Kanunu 97. maddesinde 26.04.2016 tarihinde yapılan değişiklikle, zarar görenlerin dava açmadan önce ilgili sigorta şirketine başvuru yapması gerekmektedir. Aksi takdirde açılacak olan dava reddedilecektir.
14-) ARAÇ DEĞER KAYBI BAŞVURUSU ÖNCESİNDE BAŞVURU EVRAKLARINI NASIL TEMİN EDEBİLİRİM?
Uygulamada herhangi bir kaza meydana geldiğinde, mağdurun anlaşmalı olduğu yahut sigorta şirketinin anlaşmalı olduğu aracın onarımını gerçekleştiren şirket, hasar dosyasına ilişkin her türlü evrakı saklamaktadır. Ayrıca ekspertiz şirketleri de hasar dosyasına ilişkin her türlü evrakı saklamaktadır. Onarımı gerçekleştiren şirketten veya ekspertiz şirketinden evrakları temin edebilirsiniz.
15-) SİGORTA ŞİRKETLERİNİN TAZMİN YÜKÜMLÜLÜĞÜ KAZA TARİHİNDEN İTİBAREN Mİ BAŞLAR?
Sigorta şirketlerinin tazmin yükümlülüğü kaza tarihi değil, şirkete başvuru tarihinden itibaren başlamaktadır.
16-) ARAÇ DEĞER KAYBI TAZMİNATI KİMLERDEN TALEP EDİLEBİLİR?
Karayolları Trafik Kanunu gereğince hem zarar veren sürücü, hem aracın işleteni ve varsa bağlı olduğu teşebbüsün sahibi müştereken ve müteselsilen sorumlu olurlar. Bunun yanı sıra zorunlu mali mesuliyet sigortacısı ve aşan kısım yönünden de eğer var ise ihtiyari mali mesuliyet sigortacısı sorumludur.
17-) ARACIMI KİRAYA VERDİM, DOĞACAK DEĞER KAYBI TAZMİNATINDAN SORUMLU OLUR MUYUM?
Gerek doktrin gerek Yargıtay uygulamalarında aracını kiraya veren kişinin, oluşacak zarardan sorumluluğu karine olarak kabul edilmektedir. Ancak kiraya verenle kiracı arasındaki kira sözleşmesinin uzun süreli olması, araç üzerinde fiili hakimiyet ve ekonomik yararlanma unsurlarının birlikte bulunduğu ispat edilirse kiraya veren oluşan zarardan sorumluluğu olmayacaktır.
18-) ÇALDIĞI MOTORLU ARACI KULLANAN HIRSIZ İLE YAPMIŞ OLDUĞUM KAZA SONUCU OLUŞAN ZARARDAN MALİK OLMAMASINA RAĞMEN HIRSIZ DA SORUMLU MUDUR?
Evet, sorumludur. Her ne kadar hırsız, malik veya işleten olmasa da çalınan veya gasbedilen araçlarda sorumluluk başlıklı Karayolları Trafik Kanunu 107. maddesinin “Bir motorlu aracı çalan veya gasbeden kimse işleten gibi sorumlu tutulur. Aracın çalınmış veya gasbedilmiş olduğunu bilen veya gereken özen gösterildiği takdirde öğrenebilecek durumda olan aracın sürücüsü de onunla birlikte müteselsilen sorumludur. İşleten, kendisinin veya eylemlerinden sorumlu olduğu kişilerden birinin, aracın çalınmasında veya gasbedilmesinde kusurlu olmadığını ispat ederse, sorumlu tutulamaz. İşleten, sorumlu olduğu durumlarda diğer sorumlulara rücu edebilir. Aracın çalındığını veya gasbedildiğini bilerek binen yolculara karşı sorumluluk, genel hükümlere tabidir.” şeklindeki düzenlemesi kapsamında işleten gibi sorumlu tutulabilmektedir.
19-) ÜLKE GENELİNDE TANINMIŞ BİR OTOBÜS FİRMASINDA ŞOFÖRLÜK YAPMAKTAYIM. HERHANGİ BİR KAZA YAPTIĞIM TAKDİRDE SORUMLULUĞUMUN SINIRLARI NELERDİR?
Öncelikle buradaki sorumluluğunuz aynı zamanda firma işleteni değilseniz kusur sorumluluğudur. Kusurunuz varsa kusurunuz oranında sorumlu olursunuz. Örnek vermek gerekirse aracın bakım veya onarımından kaynaklı bir kaza gerçekleştiğinde sorumlu olduğunuz söylenemez. Çünkü aracın bakım ve onarımından firma sorumludur. Dolayısıyla hukuki anlamda sorumluluktan bahsedilemez.
20-) KASKO SİGORTASI İLE ZORUNLU MALİ SORUMLULUK SİGORTASI VE İSTEĞE BAĞLI MALİ SORUMLULUK SİGORTASI ARASINDAKİ FARK NEDİR?
Kasko sigortası, sigorta ettirenin kendi zararlarını karşılar. Diğer sorumluluk sigorta türleri ise kural olarak üçüncü kişilere verilen zararlar içindir.
21-) ARAÇ DEĞER KAYBINDA SİGORTA ŞİRKETİNİN SORUMLULUKTAN KURTULMA DURUMU VAR MIDIR?
İşletenin veya teşebbüs sahibinin sorumlu tutulmadığı durumlarda sigortacı da sorumlu tutulamaz. Bu durumlar şunlardır; mücbir sebep, zarar görenin ağır kusuru, üçüncü kişinin ağır kusuru ve işletenin kusuru olmaksızın aracın çalınması veya gasp edilmesidir.
22-) ARACIMIN KİLOMETRESİ 165.000 KİLOMETREDEN FAZLA, ARAÇ DEĞER KAYBI TALEP EDEBİLİR MİYİM?
Öncelikle burada zarar verenin sigorta şirketi ile yapmış olduğu poliçenin tarihi bakımından ikiye ayırmak gerekir. Zarara sebebiyet veren kişinin sigorta şirketiyle yapmış olduğu poliçenin tarihi 01.04.2020 tarihinden önce ise araç değer kaybı, aracın kilometresi 165.000’den fazla ise istenemezdi. Ancak zarar verenin sigorta şirketi ile yapmış olduğu sigortanın poliçe tarihi 01.04.2020 tarihinden sonra ise araç değeri kaybı istemlerinde kilometre sınırı kalkmıştır. Dolayısıyla kilometresi ne olursa olsun 01.04.2020 tarihinden sonraki poliçelere dayanarak, sigorta şirketinden değer kaybı istenebilir.
23-) ARAÇ DEĞER KAYBI TAZMİNATINI İSTEDİĞİM ZAMAN TALEP EDEBİLİR MİYİM?
Hayır, araç değer kaybı her zaman istenemez. Kanunun belirlediği zamanaşımı süreleri içerisinde istenebilir. Türk Borçlar Kanunu’nun 72. maddesinde yer alan iki yıllık zamanaşımı süresi söz konusudur. İki yıllık zamanaşımı zararın ve tazminat yükümlüsünün öğrenildiği tarihten itibaren başlar. Durum ve koşullar oluşmadığında ise yine aynı kanun hükümlerince her halde olayın gerçekleştiği tarihten itibaren 10 yıllık zamanaşımı öngörülmüştür.
24-) ARACIMIN TİCARİ TAKSİ OLUP OLMAMASININ DEĞER KAYBI TAZMİNATI HESABINDA ETKİSİ VAR MIDIR?
Aracın ticari olup olmamasının araç değer kaybının hesaplanmasında herhangi bir etkisi yoktur. Ancak hasara uğrayan aracın onarım sürecinde uğramış olduğunuz maddi zararlar ayrıca talep edilebilecektir.
25-) SİGORTA ŞİRKETİ TARAFINDAN KISMİ ÖDEME YAPILDIĞI TAKDİRDE SİGORTA TAHKİM KOMİSYONU’NA DOĞRUDAN BAŞVURABİLİR MİYİM?
Hayır, doğrudan başvuru söz konusu değildir. Araç değer kaybı için kısmi ödeme sonrasında doğrudan Sigorta Tahkim Komisyonu’na yapacağınız başvuru reddedilecektir. Bu durum hak kaybına neden olmamakla birlikte sürecin uzamasına neden olmaktadır. Sigorta şirketinin kısmi ödeme yaptığı durumlarda; tazminat tutarına ilişkin uyuşmazlığın bulunduğu, ilk ödemenin kısmi ödeme olduğu, daha fazla tazminat talep edildiğini belirten ek dilekçe ile yeniden sigorta şirketine başvurulmalıdır. Başvuru tarihinden itibaren ONBEŞ İŞ GÜNÜ (Trafik Sigortasında 15 gün) içerisinde sigorta şirketinin cevap verme süresi vardır.
26-) SİGORTA TAHKİM KOMİSYONUNA BAŞVURU ÜCRETLİ MİDİR?
Evet, başvurular ücretlidir. Başvuru ücretleri cüzi miktarlardadır. 5.000 TL’ye kadar olan başvuru ücretleri 150 TL, 5001-10.000 TL arası 350 TL, 10.001-20.000 TL arası 500 TL, 20.001 ve üzeri olanlarda ise en az 500 TL olmak üzere %1,5 orandadır.
27-) SİGORTA TAHKİM KOMİSYONUNA BAŞVURU SIRASINDA İSTENECEK BELGELER NELERDİR?
Web sayfasından veya komisyondan eksiksiz olarak doldurulmuş ıslak imzalı başvuru formu,
Başvuru sahibi gerçek kişilerin geçerli bir kimlik belgesinin fotokopisi,
Başvuru ücretinin ödendiğine dair makbuz örneği,
Sigorta kuruluşunun başvuruyu kısmen veya tamamen olumsuz sonuçlandıran şirket yetkililerince imzalanmış nihai cevap yazısı veya başvuruyu yaptıktan sonra kuruluşun 15 iş günü sonunda yazılı cevap vermediğinin ispatına yönelik belge,
Gerekmesi halinde ek bir dilekçe ile beyanların sunulması,
Vekaletname ile takip ediliyorsa kişisel verilerin kullanılabilmesine ilişkin vekaletnamede yetki verilmemişse müvekkilin açık rıza metnini imzalaması,
Vekaletname ile takip edilerek başvurulacaksa baro pulu yapıştırılması ve vekaletname suret harcının yatırılması.
Benzer yazılarımızdan anında haberdar olmak için İkonion Blog'a abone olmayı unutmayın!
KAYNAKÇA
1. Hakan Tokbaş/Erdost Balcı/İsmet Demirağ, Sorularla Araç Değer Kaybı, 3. Baskı.